Ooievaar Emily, Y0122

Deze nieuwe update over onze gezenderde ooievaars uit het Zwin is er helaas één in groot mineur… Met droevenis moeten we melden dat ooievaar Emily niet meer is. Enkele dagen geleden werd ze dood teruggevonden in haar overwinteringsgebied in Noord-Marokko, nabij het plaatsje Ksar El-Kébir.
Doodsoorzaak: elektrocutie op een hoogspanningslijn. Het bericht bereikte ons via onze partner voor dit project, het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, dat hierover gecontacteerd werd vanuit Marokko.

Emily verbleef al sinds 13/11 bij Ksar El-Kébir. Tijdens haar verblijf van ruim drie maanden moet ze dit gebied goed hebben leren kennen. Plekjes waar voedsel te vinden was, goede overnachtingsplaatsen: de voornaamste zaken die je nodig hebt om te overwinteren als ooievaar. Waar ze echter ondanks al die tijd niet kon op voorbereid zijn, is het grote gevaar dat schuilgaat achter iets dat schijnbaar zo onschuldig is als elektriciteitspalen en hoogspanningslijnen. Dat lijken banale constructies in het landschap. Vogels zitten vaak op elektriciteitspalen en kabels. Ze zijn hoog, het is er veilig en je hebt er een goed zicht op het landschap. Ze kunnen echter een groot gevaar vormen voor grote vogels. Ooievaars, maar ook roofvogels, hebben lange vleugels. Daardoor lopen ze wel groot risico, meer bepaald als hun vleugels tegelijkertijd twee kabels raken of als ze tegelijk een kabel raken en de paal of pyloon die als geleider in contact staat met de grond. Dan krijgen ze wel een enorme stroomstoot door hun lichaam, met dodelijke afloop. Het is bekend dat hierdoor jaarlijks wereldwijd grote aantallen grote vogels omkomen. Daaronder ook veel ooievaars, en vooral jonge vogels – zoals Emily – blijken kwetsbaar te zijn. Bepaalde studies elders in Europa wijzen uit dat tot 25% van de jongen ooievaars in een populatie kunnen omkomen door elektrocutie... Emily is dus bijlange niet de eerste ooievaar die op deze manier omkomt, en zal helaas ook niet de laatste zijn. Er bestaan oplossingen voor, en die worden in sommige gebieden toegepast. Er zijn echter ontzettend veel elektriciteitsconstructies die zouden moeten worden beveiligd, en niet overal wordt er prioriteit aan gegeven om die constructies veilig te maken voor vogels.

Het is niet de enige doodsoorzaak. Veel onervaren vogels komen in de eerste maanden na het uitvliegen om het leven. Honger, ziekte, slechte weersomstandigheden of een aanvaring met een windturbine of elektriciteitskabels zijn andere belangrijke doodsoorzaken. Het was eerder uitzonderlijk dat alle drie jonge ooievaars hun tocht naar het zuiden overleefden.
De uitval bij jonge vogels, van alle soorten, in de eerste weken nadat ze het nest verlaten is groot. Een grote onbekende wereld met diverse gevaren gaat ineens open, en jonge vogels missen de ervaring om het gevaar te herkennen en er mee om te gaan. Dat geldt niet in het minst voor trekvogels die niet alleen maar het nest verlaten, maar ook grote trektochten maken en daarbij in heel andere gebieden terecht komen dan hun geboortegrond. Velen halen het niet. Dat is keihard, maar het is ook belangrijk om te beseffen dat de natuur zo in elkaar zit. De sterkste én degene die het meest geluk hebben overleven lang genoeg om zelf voor nageslacht te zorgen.

Van Emily en Hadewych is er weinig nieuws. Die zitten elk afzonderlijk nog steeds in hetzelfde gebied in Noord-Marokko waar ze ook in de vorige updates verbleven. Emily zit bij het stadje Ksar El-Kebir. Hadewijch hangt 40 kilometer verder naar het zuidoosten rond bij het plaatsje Ouazzane.

Emily verbleef de hele tijd op de plek in Noord-Marokko waar ze sinds 14/11 zit. Het gaat om een gebied ten zuidoosten van het plaatsje Ksar El-Kebir. Ze bezocht regelmatig een klein afvalstort, gelegen in landelijk gebied. Emily vertoeft ook geregeld in een nabijgelegen landbouwgebied op. Op een paar data vloog ze 15 kilometer noordwaarts naar een ander landbouwgebied, maar het kerngebied waar ze steeds naar terugkeert blijft hetzelfde.

Emily heeft het nog altijd prima naar de zin op de nieuwe plek in Noord-Marokko waar ze sinds 14/11 is aangekomen. Het overgrote deel van haar verplaatsingen in de periode 3/12 – 16/12 beperkten zich tot een klein gebied ten zuidoosten van het plaatsje Ksar El-Kebir. Ze bezocht regelmatig een klein afvalstort, gelegen in landelijk gebied. Om te overnachten zocht de ooievaar vrijwel steeds een nabijgelegen landbouwgebied op, maar zeker twee nachten vloog ze ook naar de andere kant van Ksar El-Kebir om de nacht door te brengen.

Emily heeft het prima naar de zin op de nieuwe plek in Noord-Marokko waar ze sinds 14/11 was aangekomen. Het overgrote deel van haar verplaatsingen in de periode 22/11 – 3/12 beperkten zich tot een gebied met een doorsnede van minder dan 5 kilometer, net ten zuidoosten van het plaatsje Ksar El-Kebir. Ze bezocht dagelijks een klein afvalstort, gelegen in landelijk gebied. Om te overnachten zocht de ooievaar op de meeste dagen aan nabijgelegen landbouwgebied op. Het is niet meteen duidelijk of ze daar in bomen of op menselijke constructies overnacht. Het is ook opvallend dat Emily nu voor een afvalstort kiest, terwijl ze eerder dit najaar wekenlang in landbouwgebied naar voedsel heeft gezocht. Het toont dat ooievaars flexibele vogels zijn, die vlot kunnen wisselen tussen verschillende types voedselbron.

Op 12/11 vloog Emily ongeveer 55 kilometer noordwaarts. Ze kwam uit bij de stad Larache, aan de kust van de Atlantische Oceaan. De volgende dag deed ze iets waarvan we intussen weten dat ooievaars het regelmatig doen: ze bracht een bezoek aan een afvalstort net buiten Larache. Blijkbaar vond ze het daar toch niet zo fijn, want nog diezelfde dag vloog ze 30 kilometer landinwaarts naar het zuidoosten, tot bij het plaatsje Ksar El-Kebir. Vanaf 14/11 hangt ze rond in een gebied met een doorsnede van ongeveer 11 kilometer ten westen van Ksar El-Kébir. Op sommige dagen bezoekt ze het centrum van dat stadje, mogelijk om er te overnachten. Overdag verblijft ze ofwel in landgebied ofwel op en nabij een klein afvalstort.

Emily bleef trouw aan de haar vertrouwde benedenloop van de Sebou-rivier, een paar tientallen kilometer ten noordoosten van de stad Kénitra, in Noord-Marokko. In de brede riviervlakte bevindt zich een landbouwgebied, en daar houdt de vogel zich nu al wekenlang op. Verschillende kleine gebieden in dat grotere gebieden worden afwisselend aangedaan, wellicht afhankelijk van voedselbeschikbaarheid. De periode 4-11/11 bracht ze hoofdzakelijk door in een heel klein gebiedje in het noordelijke deel van de riviervlakte, op iets meer dan 10 kilometer van de kust. Wanneer Emily rondvliegt op enige hoogte moet ze in de verte de Atlantische Oceaan zien liggen.

Emily hield zich de hele periode in het gebied waar ze al sinds 24 september halt heeft gehouden. Ze bevindt zich in landbouwgebied langs de benedenloop van de Sebou-rivier, een paar tientallen kilometer ten noordoosten van de stad Kénitra. De riviervallei is daar tot een paar tientallen kilometer breed, en blijkt op basis van detailkaarten te bestaan uit kleinschalige landbouwgebied. Binnen dit gebied maakt Emily regelmatig flinke verplaatsingen, waarbij afwisselend andere delen van de grote riviervlakte gebruikt worden. Haar actieradius in deze periode had een doorsnede van ruim 30 kilometer, met een oppervlakte van een paar honderd vierkante kilometer. Op 24 oktober vloog ze ruim 40 kilometer zuidwestwaarts naar de noordelijke buitenwijken van de stad Kénitra aan de Atlantische kust. Daar zocht ze een industriegebied op waar volgens de kaart ook aan afvalverwerking wordt gedaan. De zoveelste link van onze ooievaars met afvalstortplaatsen. Blijkbaar had ze echter heimwee naar de ‘boerenbuiten’, want op 25 oktober vloog ze alweer naar hetzelfde landbouwgebied, en daar bleef ze de rest van de periode.

Emily lijkt het nog steeds prima naar haar zin te hebben nabij het dorpje Douar El Fokra in Noord-Marokko. Haar dagelijkse bewegingen tonen aan dat ze gebruik maakt van het landbouwgebied langs de Sebou-rivier. Vermoedelijk is dit een voedselrijk gebied, waar Emily samen met andere ooievaars veel voedsel kan vinden. Haar verplaatsingen strekken zich uit over een gebied met een doorsnede van ongeveer 25 kilometer. De vogel maakt afwisselend gebruik van delen van dit grotere gebied. De slaapplaatsen liggen voor zover te zien gewoon in het landbouwgebied. Geen spoor van afvalstorten in het gebied waar Emily zich ophoudt!

Weinig nieuws te melden van Emily in Noord-Marokko. Emily bleef de hele tijd trouw aan hetzelfde landbouwgebied nabij Douar El Fokra.

In de periode 1-6 oktober bleef ze heel sedentair in die omgeving. Op een sporadische uitstap van iets meer dan 10 kilometer na, beperkte haar actieradius zich tot minder dan 2 kilometer. Het voedselaanbod op het Marokkaanse platteland is vermoedelijk een pak groter dan hier bij ons. Emily vindt daar waarschijnlijk al het voedsel dat ze nodig heeft in dat kleine gebied. Als je inzoomt op het gebied via Google Earth zie je een lappendeken van kleine landbouwpercelen, doorsneden met kanaaltjes.

Emily heeft de sprong naar Afrika dan toch gemaakt! De nacht van 22 op 23 september bracht ze nog door in het bosje van kurkeiken en olijfbomen waar ze al ruim drie weken elke nacht sliep. Volgens haar vertrouwde patroon van de voorbije weken, vloog ze ’s morgens eerst naar de rijstvelden van La Janda, amper twee kilometer verderop. Daar gaf haar zender nog een signaal om 10 uur op 23 september. Tot dan leek het gewoon een routine dagje zoals al de vorige te gaan worden. Maar dan is ineens aan een heel nieuw avontuur begonnen. De volgende peiling van haar zender, om 12 uur, kwam immers van … een locatie aan de overkant van de Straat van Gibraltar, op ongeveer 25 kilometer ten noordoosten van Tanger, in Noord-Marokko! Eén van onze ooievaars heeft dus het Afrikaanse continent bereikt! En ze had meteen zin om nog een stukje te vliegen, want s avonds zat ze nog eens 100 kilometer verder naar het zuidwesten. Ze bracht de nacht door in kleinschalig landbouwgebied ten westen van het stadje Ksar-el-Kébir.

Op 24 september vloog Emily nog eens 75 kilometer verder naar het zuidwesten. Ze eindigde die dag in kleinschalig landbouwgebied op ongeveer 25 kilometer ten noordoosten van de stad Kénitra. Op 26 september was de reislust blijkbaar voorbij. De vogel vloog ongeveer 20 kilometer terug naar het noordoosten, naar de omgeving van een klein dorpje genaamd Douar El Fokra. De volgende dagen bracht ze door in het landbouwgebied ten zuiden van dat plaatsje. Haar beperkte bewegingen doen vermoeden dat dit een voedselrijke omgeving is. Op basis van de beelden op Google Earth ziet het gebied er uit als een kleinschalig landbouwlandschap, en daar is veel voedsel te vinden voor ooievaars. Vermoedelijk is ze hier ook niet alleen, maar in gezelschap van heel wat soortgenoten. Een vaste slaapplaats heeft ze niet, want ze sliep in de periode 26-30 september op vier verschillende plaatsen. Dat is anders dan in de periode van enkele weken die ze doorbracht in Zuid-Spanje, toen ze elke nacht doorbracht in hetzelfde bosje kurkeiken en olijfbomen.

Emily bleef nog steeds hangen in La Janda in het zuiden van Andalusië. Haar dagelijkse verplaatsingen zijn heel beperkt: de inmiddels klassieke korte verplaatsing tussen de slaapplaats in de bomen en de eetplek in de rijstvelden. Alejandro Onrubia liet ons nochtans weten dat de weersomstandigheden om de oversteek naar Afrika te maken de voorbije periode perfect waren. Als bewijs daarvan staken op 17 en 18 september ca. 2.000 ooievaars de Straat van Gibraltar over. Maar niet Emily dus…. Ze houdt zich op in een groep van ca. 280 ooievaars die is blijven hangen op die plek. Alejandro stuurde ons foto’s door van de groep ooievaars waarin Emily zich ophoudt. Ze verblijft nu al sinds 1 september in het gebied.

Emily bleef in La Janda vertoeven. Sinds 1 september is haar actieradius beperkt tot enkele kilometer. ’s Nachts slapen in een groep oude olijfbomen en kurkeiken en overdag Amerikaanse rivierkreeften smullen in rijstvelden, dat is het dagelijkse ritme. Klinkt niet slecht naar ooievaarsnormen! In de vorige update meldden we al dat ze hier niet alleen is. Er hangen nog honderden andere ooievaars rond op die plek. Op basis van haar bewegingen van de voorbije dagen merken we niets dat er zou kunnen op wijzen dat ze al een serieuze poging zou ondernomen hebben om naar Afrika te trekken.

Emily bleef op 10 en 11 september ter plekke in La Janda in het zuiden van Andalusië. Al sinds 1 september vertoeft ze hier in een klein gebied. We zochten contact met lokale vogelkijker Alejandro Onrubia van de Fundacion Migres die vertrouwd is met de lokale trekvogelbeweging. Hij liet ons weten dat de weersomstandigheden ter plekke in de eerste week van september erg slecht waren, met harde oostenwind en regen. 9 september veranderde het weer, en werd het wel gunstig voor trekvogels om de Straat van Gibraltar over te steken. Alejandro laat ook weten dat de plek waar Emily de nacht doorbrengt niet toevallig gekozen is. Het is een goed gekende rustplaats voor grote aantal ooievaars. De vogels slapen er in oude olijfbomen en kurkeiken. Op 11 september in de ochtend werden er ca. 650 ooievaars geteld die er de nacht hadden doorgebracht. Zoals we al vermoedden, is Emily dus helemaal niet alleen maar is ze in gezelschap van honderden soortgenoten!

Emily heeft zich de voorbije dagen opgehouden in een klein gebied vlakbij de Straat van Gibraltar. Elke nacht slaapt ze op dezelfde plaats, vermoedelijk in bomen. Overdag zoekt ze voedsel in een groot landbouwgebied genaamd ‘La Janda’. Haar verplaatsingen zijn heel kort, tot maximaal een drietal kilometer ver van haar slaapplaats. We vermoeden dat ze, samen met veel andere ooievaars, op goede windcondities wacht om de oversteek te maken.

Emily vervolgde op 1 september haar reis verder zuidwaarts. Vanuit haar slaapplaats bij Fuentes de Andalucia vloog ze nog eens ca. 165 kilometer verder door, tot in het uiterste zuiden van Andalusië en van Europa. Ze bracht de nacht door in La Janda, ooit een enorm moerasgebied, maar al decennia geleden droog gelegd en omgezet in landbouwgebied. Op 2 september ondernam ze geen grote tocht, maar ze bleef in de buurt hangen. Dat lag wel in de lijn van de verwachting. De afstand van de Straat van Gibraltar, de zee-engte tussen Europa en Afrika, is nauwelijks 15 kilometer breed, maar dat wil niet zeggen dat de oversteek een makkie is. Boven zee heerst geen thermiek waardoor ooievaars sowieso al enige moeite ondervinden om de oversteek te maken. Ze hangt in het gebied rond met vele tienduizenden andere ooievaars en roofvogels. Het is heel spannend om te zien wat ze nu gaat doen: de grote sprong naar Afrika wagen als het weer mee zit, of alsnog in Spanje blijven. Dat laatste kan immers ook nog altijd. Veel ooievaars overwinteren in Spanje, en het gebeurt dat vogels de oversteek naar Afrika niet aandurven, en achterblijven. Het zal wellicht ook afhangen van de andere ooievaars waarmee ze optrekt. Ooievaars zijn sociale dieren, en hun gedrag wordt mede bepaald door hun groepsgenoten.

Op 30 augustus verliet ooievaar Emily alweer de afvalstortplaats bij Villa de Valecas. die dag vloog ze ruim 200 kilometer verder. De richting was wel niet langer zuidwaarts of zuidwestwaarts, zoals de vorige dagen, maar pal westwaarts. Op het einde van de dag hield ze halt bij het dorpje Saucedilla, in de regio Extremadura in westelijk Spanje. Het lijkt wel alsof Reinout de scheiding met nestgenoot Emily ongedaan wil maken, want hij vloog vandaag ongeveer 25 kilometer door, om te eindigen bij de stortplaats bij Villa de Valecas, waar Emily de vorige nacht had doorgebracht! Op 31 augustus wendde Emily de steven immers weer resoluut zuidwaarts, voor alweer een nieuwe lange afstandsvlucht van ongeveer 275 kilometer. Ze passeerde goed 20 kilometer ten oosten van Portillo del Tiétar in het nationaal park Monfrague, en iets later schampte ze het stadje Trujillo. Ze bracht de nacht door bij het plaatsje Fuentes de Andalucia, in de zuidelijke regio Andalusië, iets meer dan 50 kilometer oostwaarts van Sevilla.

De ooievaars hebben gisteren samen de Spaanse grens bereikt! Deze nacht hebben ze overnacht zo'n 20km van Pamplona, vandaag zijn de laatste gegevens die binnengekomen zijn zo'n 30km verder ten zuiden van Pamplona. In totaal hebben ze zeker al zo'n 1100km afgelegd. De volgende dag besloot ooievaar Emily resoluut verder door te vliegen naar het zuidwesten. Na een vlucht van ongeveer 250 kilometer kwam de vogel aan iets ten oosten van Madrid. Emily bracht de nacht door op de kerk van het plaatsje Alcala de Henares. De andere twee ooievaars staakten hun tocht die dag al snel. Na 30 kilometer hielden ze halt bij een afvalstortplaats in de buurt van, het plaatsje Cintruénigo. Dat toont al meteen het verband aan tussen ooievaars en afvalstorten in Spanje. Op 29 augustus deed ook Emily het rustiger aan, en op haart beurt zocht ze ook een afvalstortplaats op, ca. 30 kilometer ten zuiden van Madrid, bij Villa de Valecas. Ooievaar Reinout besloot op die dag ook verder door te vliegen naar het zuidwesten, en na ongeveer 210 kilometer kwam ze ook aan ten oosten van Madrid. Opmerkelijk: Reinout stopte amper 7 kilometer van de plek waar zijn nestgenoot de avond ervoor de nacht doorbracht!

De drie ooievaars zijn nog steeds samen, en hebben de wind prima in de zeilen! De trekomstandigheden moeten uitermate goed zijn, op dit moment zijn ze al 740km ver, zo'n 70km van Bordeaux en zo'n 270km van de Spaanse grens.

Het gaat verbazend goed vooruit met onze drie gezenderde ooievaars! Deze middag waren ze al 352km ver, ze zweefden een vijftiental km ten zuidwesten van Chartres. De route ziet er zeer 'economisch' uit en vliegen echt perfect zuidwaarts. Als ze zo verder doen zijn ze over enkele dagen aan de grens met Spanje. Maar wellicht nemen ze nog ergens een stop om wat bij te komen, benieuwd waar ze de nacht zullen doorbrengen.

Op woensdag 21 augustus was het zo ver! Na een laatste nacht in het Zwin Natuur Park zijn de drie ooievaars richting het zuiden vertrokken. Ze gingen102 kilometer ver en hielden halt in Noord-Frankrijk, nabij Aire-sur-la-Lys. Daar verbleven ze even nabij een afvalverwerkingsplaats om voedsel te zoeken. Vervolgens trokken ze verder zuidwaarts, vermoedelijk komen ze zo in de regio van de Somme terecht, waar de kans groot is dat ze andere ooievaars tegenkomen om samen verder te trekken. De weersomstandigheden waren vorige week niet optimaal om de tocht in te zetten, maar met het mooie nazomerweer met veel zon en weinig wind is er veel warme lucht aanwezig. Ze leren steeds beter hoe ze gebruik moeten maken van thermiek en hoe ze van warme luchtbel naar warme luchtbel kunnen zweven.

De 3 ooievaars worden steeds avontuurlijker. Sinds de vorige update zijn ze de ruime omgeving van het Zwin steeds meer beginnen te verkennen. Ze beperken zich niet langer tot het Zwin Natuur Park. Ze gaan tot 7,5km van het park vandaan, vrij vaak in westelijke richting, naar Nederland. Dat is wellicht het gevolg van het feit dat de wind de voorbije dagen vaak uit westelijke richting kwam. Als ze al cirkelend hoogte winnen, worden de vogels daardoor afgedreven richting het oosten.  ’s Avonds keren de zendervogels nog steeds terug naar het Zwin Natuur Park om te overnachten. Het is nu spannend afwachten wanneer de zendervogels de grote stap gaan zetten, en hun tocht naar het zuiden zullen aanvatten.

De drie bezenderde jonge ooievaars hingen de voorbije dagen nog steeds bij het Zwin Natuur Park rond. De vogels zijn mobiel, maar hun verplaatsingen zijn nog beperkt. Op het kaartje kan je mooi hun korte bewegingen van de voorbije dagen zien. Ze keren nog geregeld terug naar het nest in het park, en daarnaast hangen ze vaak samen met de overige jonge ooievaars die dit jaar in het park zijn geboren rond in de weilanden bij het bezoekerscentrum.

Op dit moment zijn de ooievaars nog niet vertrokken op hun trektocht en oefenen ze volop hun vliegkunsten in de buurt van hun nest in het Zwin Natuur Park.