Voorlopige resultaten zenderproject
Het opzet van het zenderproject is om meer inzicht te krijgen in de verspreiding van ooievaars uit het Zwin Natuur Park in ruimte en tijd, ook in functie van veranderende leefomstandigheden van de vogels (met name in relatie tot de afhankelijkheid van afvalstorten).
Het project leert welke trekroutes de ooievaars nemen, waar ze overwinteren en geeft ook inzichten in de uitdagingen waarmee de vogels te maken krijgen. De ooievaar is een soort om te koesteren en de zenderresultaten zullen belangrijke informatie opleveren om te helpen het voortbestaan van de ooievaars te vrijwaren. Het is de bedoeling dat in de volgende jaren nog meer ooievaars van een zender zullen worden voorzien.
Voorlopige resultaten
Aantal gezenderde ooievaars
| Gezenderd |
Nog in leven op dit moment* |
|
|---|---|---|
| 2019 | 3 | 1 |
| 2020 | 4 | 2 |
| 2021 | 5 | 1 |
| 2022 | 5 | 4 |
| 2023 | 5 | 5 |
| TOTAAL | 22 | 14 |
*moment van update: juli 2023
Resultaten
Het zenderproject levert ons meer inzicht in verschillende aspecten van het leven van een ooievaar. Door het volgen van hun trek- en overwinteringspatronen hebben we een dieper begrip gekregen over hun trekgedrag. Daarnaast leert dit onderzoek ons ook hoe ooievaars verschillende terreinen benutten tijdens hun seizoensgebonden bewegingen en met welke gevaren of mogelijke doodsoorzaken ze allemaal te maken krijgen.
Terreingebruik
Uit ons onderzoek is gebleken dat afvalstorten en afvalverwerkingsplaatsen heel belangrijke voedselgebieden zijn voor ooievaars, zowel tijdens de trekperiode als in de winter.
Afvalstorten kan je zien als gigantische fastfood-restaurants voor ooievaars. Het zijn plaatsen waar steeds aanzienlijke hoeveelheden voedsel beschikbaar is, voedsel dat bovendien op geregelde tijdstippen wordt aangevuld. Dat maakt dat het voor ooievaars voorspelbare voedselbronnen zijn. Het is een pak makkelijker om daar je kostje bij elkaar te gaan scharrelen in plaats van steeds zelf op zoek te moeten gaan naar voedsel. Op afvalplaatsen vinden ooievaars niet alleen voedsel tussen het voor hen eetbare afval, maar er zijn ook muizen en ratten te vinden. Het zenderproject heeft al aangetoond dat ooievaars afvalverwerkingsplaatsen feilloos weten te vinden, van België tot in Marokko.
De toekomst van deze voedselbronnen is echter onzeker. Met name in Spanje, waar de meeste van onze ooievaars langskomen op trek of er de winter doorbrengen, zouden de open afvalstorten moeten sluiten om in lijn te zijn met de Europese afvalstoffenwetgeving. Het zal dan heel interessant zijn om te kijken hoe de ooievaars zullen omgaan met het verdwijnen van een belangrijke voedselbron.
Overwinteringsgebied
Migratiepatronen van trekvogels zijn niet statisch. Onder invloed van veranderende omstandigheden is het inherent dat trekgedrag aan verandering onderhevig is. Met ons zenderproject beogen we inzicht te krijgen in het evoluerende trekgedrag van Zwin-ooievaars.
Sinds de start van het project in 2019 hebben we al een aantal interessante vaststellingen gedaan, onder meer inzake het overwinteringsgebied. In de eerste plaats is het duidelijk dat alle jonge gezenderde ooievaars wegtrekken uit het Zwin om ver ten zuiden van ons te gaan overwinteren. Hun eerste winter brengen de meeste vogels door in Spanje of in het noorden van Marokko. Opmerkelijk is echter dat we vaststelden dat een klein maar niet onbelangrijk deel van onze vogels nog een pak verder zuidwaarts trekt: deze vogels staken de Sahara over om te gaan overwinteren in de West-Afrikaanse Sahel, van Mali tot Senegal. van oudsher was dit het traditionele overwinteringsgebied van West-Europese ooievaars, en blijkbaar maakt een deel van de vogels nog steeds die lange tocht van ruim 5.000 kilometer, inclusief de risicovolle overtocht van de onherbergzame Sahara-woestijn.
Vanaf hun tweede winter kiezen gezenderde ooievaars er voor om in Europa te overwinteren. Trouw aan een vaste plek om opeenvolgende winters door te brengen bestaat, maar is niet courant. Vaak wordt er geswitcht naar een andere winterplek, en meestal ligt die verder naar het noorden.
Dit alles draagt bij aan ons voortdurende streven om de geheimen van deze vogels te ontrafelen en te begrijpen hoe ze omgaan met de uitdagingen van hun omgeving en migratie.
Plaatstrouw
Met een opmerkelijk vermogen voor oriëntatie vinden de meeste ooievaars de weg terug naar hun vertrouwde plek in de Zwinstreek.
Anno 2023 hebben zich al twee exemplaren als broedvogel gevestigd in het Zwin Natuur Park en omgeving. Een belangrijke mijlpaal werd bereikt in 2023 met het eerste uitgevlogen jong van een bezenderde ooievaar: dat kwam op rekening van ooievaar Hadewijch in het Zwin Natuur Park.
Interessant genoeg heeft andere zender-ooievaar, Spencer, gekozen om zich als broedvogel te vestigen in Noordwest-Frankrijk, nabij de stad Caen, op zo'n 350 kilometer afstand van het Zwin. Dat toont aan dat er vogels zijn die andere keuzes maken en niet de meest gebruikelijke optie kiezen om terug te keren naar hun geboortestreek om aan hun broedcarrière te beginnen.
Voorbehoud bij de resultaten
In het bijzonder voor langlevende vogels zoals ooievaars is het belangrijk om niet te snel grote conclusies te trekken.
Ons zenderproject is gestart in 2019. We staan nog maar aan het begin van wat we allemaal kunnen leren over de gezenderde vogels. De resultaten die je hier kan lezen moeten gelezen worden onder voorbehoud dat we steeds betere, robuustere resultaten zullen krijgen naarmate het project langer duurt en we steeds meer vogels steeds langer kunnen volgen.